بهبود دهنده ها، ایران، دنیا
مصرف بهبود دهنده های رشد در ایران رو به رشد است ولی به کندی.
بهبود دهنده ها (Enhancers) عنوانی کلی و نه چندان رسمی برای موادی است که جهت افزایش کارایی مصرف نهاده های کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند.
این مواد از لحاظ محل تاثیر به دو دسته تقسیم می شوند: 1) آنها که مستقیماً بر روی گیاه اثر می گذارند ماننده تنظیم کننده های رشد، فولویک اسید و ...2) آنها که به صورت غیر مستقیم در رشد، نگهداری و سایر خصوصیات گیاه تاثیر گذارند و در نهایت موجب افزایش راندمان تولید می شوند؛ مانند تنظیم کننده های pH، سورفکتانت ها، هیومیک اسید و ....
تنظیم کننده های رشد گیاهی که شامل گروه بزرگی از مواد شیمیایی مختلف می شوند در گیاهان تولید شده و در فاکتور های مختلف رشدی و زایشی و مقاومت به بیماری ها و تنش های محیطی موثر هستند. از این میان جیبرلیک اسید شناخته شده ترین عامل می باشد که فرم سنتزی آن سال ها است در فرمولاسیون قرص در کشت انگور مصرف می شود. هورمون های گیاهی دیگری همچون اکسین، سیتوکینین و اتیلن شناخته شده و در کشاورزی کاربرد دارند. این مواد به صورت انفرادی یا مجموع فرموله شده یا در محصولات حاوی جلبک دریایی وجود دارند. مصرف این کالا ها در چند سال گذشته در ایران افزایش قابل توجهی داشته و مواد جدید تر یا فرمولاسیون های جدید تری از تنظیم کننده های رشد در کشور ثبت و توزیع شده است. اما هنوز با آنچه که در کشور های پیشرفته وجود دارد فاصله زیادی هست و دلیل اصلی آن آگاهی کم کشاورزان نسبت به این مواد و دقت بیشتر در زمان و مقدار مصرف آنها است.
مصرف مواد هیومیکی ، همچون هیومیک اسید و فولویک اسید در 10 سال گذشته رواج زیادی داشته و کمک زیادی به افزایش عملکرد محصولات کشاورزی کرده است. متاسفانه در سال های اولیه ورود این کالا ها به بازار نظارت درستی بر آنها وجود نداشت و بعضی تقلب ها در تولید و عرضه این مواد رخ داد. اما پس از ضابطه مند شدن واردات و توزیع مواد کودی وضع بهتر شده و شرکت های وارد کننده و تولید کننده سعی می کنند محصولات با کیفیت و موثر به همراه اطلاعات علمی ارائه دهند. هیومیک اسید از طریق اصلاح بافت خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، بهبود جذب کاتیون ها و کمک به رشد میکرو ارگانیسم ها به طور غیر مستقیم در رشد گیاه موثر است. فولویک اسید به دلیل کوچک بودن مولکول از طریق ریشه و برگ جذب گیاه شده و در افزایش راندمان جذب عناصر غذایی موثر است.
سورفکتانت ها دسته ای از اجوانت ها ( مواد افزودنی ) هستند که بر کشش سطحی آب اثر کرده و اثرات منفی آن را در محلول پاشی ها و آبیاری ها کم می کنند. نسل های مختلفی از این مواد در ایران معرفی شده اند که جدید ترین و موثرترین آنها سورفکتانت های ارگانوسیلیکونی هستند. این نسل از سورفکتانتها در اروپا و آمریکا نیز با اقبال خوبی مواجه بوده و بیشترین سهم را در تجارت 3.3 میلیارد دلاری سورفکتانت ها در سال 2018 داشتند.
آب مورد استفاده در کشاورزی در اغلب نقاط ایران دارای اسیدیته بالا و سختی زیاد می باشد. این ویژگی ها بر کارایی محلول پاشی سموم و کود و همچنین آبیاری اثر منفی می گذارند. موادی که این اشکالات را بر طرف می کنند متعدد بوده و باز هم مانند مواد هیومیکی بدون آموزش اصولی به کشاورزان معرفی شده و می شوند.
به جرأت می توان گفت این بخش از مواد مصرفی در کشاورزی بیشترین نیاز را به آموزش دارند. زیرا مصرف غیر اصولی آنها اثرات زیانبار کوتاه مدت و بلند مدت بیشتری نسبت به آفت کش ها و کود ها دارند. روند افزایش مصرف این مواد در دنیا با سرعت بیشتری اتفاق می افتد . در حالیکه در ایران این امر به کندی و بدون برنامه ریزی در حال وقوع است.
# آموزش برای کشاورزی، برای ایران