برنج، ایران، دنیا

برنج ایران بسیار با کیفیت است ولی کمیت آن هنوز ما را به خودکفایی نرسانده است

برنج از مهمترین غلات و تامین کننده غذای نیمی از جهان است.  گیاهی است یکساله که در شرایط مطلوب و دما های بین 20 تا 37 درجه بهترین رشد را دارد. نیاز بالایی به آب برای تولید دارد که نزدیک به 80 درصد آب مورد نیاز برای کشت این محصول در دنیا در مناطق استوایی توسط آب باران تامین می  شود. این ماده غذایی دارای بیش از 80 درصد کربوهیدرات بوده و مقادیر مناسبی از ویتامین های گروه ب در آن وجود دارد. دارای ارقام زودرس، میان رس و دیر رس است. 

نزدیک به 170 میلیون هکتار از زمین های زراعی دنیا به کشت برنج اختصاص یافته است. هند، چین و اندونزی به ترتیب بیشترین سطوح زیر کشت این محصول را دارند و ایران با سطحی معادل با  596035 هکتار بیست و هفتمین کشور از این حیث می باشد. 

از نظر میزان تولید نیز ایران تقریباً همین رتبه را دارد با این تفاوت که تولید برنج در چین بیشتر از هند است. کشور هند علی رغم بیشترین سطح زیر کشت با عملکردی در حدود 3.8 تن در هکتار مقام پنجاه و ششم را از نظر میزان تولید در واحد سطح دارد. از این منظر ایران وضعیت بهتری نسبت به هند دارد و با عملکردی در حدود 4.9 تن در هکتار در جایگاه سی و چهارم دنیا قرار دارد. این در حالی است که استرالیا با 10.3، مصر با 9.3 و اروگوئه با 8.5 تن در هکتار بیشترین میزان عملکرد در واحد سطح را دارند. این مسلم است که این شاخص رابطه مستقیمی با میزان کاربرد تکنولوژی در کشت این محصول دارد.

جهت درک بهتر وضعیت به دو مثال می پردازیم:

کشور مصر سطحی تقریبا معادل با سطح زیر کشت ایران دارد ولی دو برابر آنچه که ما برداشت می کنیم تولید می کند.

استرالیا با سطحی معادل با یک بیستم سطح ایران 10 درصد میزان تولید ایران برنج تولید می کند. یعنی اگر استرالیا سطح زیر کشت خود را فقط به اندازه نصف سطح فعلی ایران برساند تولیدی معادل با آنچه که ایران تولید می کند خواهد داشت. 

ایران در سال 2016 در حدود یک میلیون تن واردات برنج داشته و رتبه هفتم را در میان وارد کنندگان برنج به خود اختصاص داده است. این رقم یک سوم میزان تولید برنج در کشور است. اگر این طور نتیجه گیری کنیم که نیاز مصرف برنج در ایران 4 میلیون تن است،  با در نظر گرفتن این موضوع که زمین های قابل کشت برنج در ایران محدود بوده و در حال حاضر اغلب آنها به زیر کشت رفته و قابلیت افزایش سطح زیر کشت برای این محصول وجود ندارد، می توان گفت اگر میزان عملکرد به 6.7 تن در هکتار یعنی 1.3 برابر رقم فعلی برسد در تامین برنج برای نیاز داخلی خودکفا خواهیم شد. 

راه دستیابی به چنین موفقیتی را مسئولین و کارشناسان امر بهتر می دانند. اما به نظر می رسد موارد زیر نیاز  به توجه بیشتری دارد: آموزش کشاورزان، فراهم آوری تسهیلات برای ورود ماشین آلات به شالیزار ها، انتخاب ارقام مناسب، استفاده بهینه از کود و سموم.